ΛΙΓΚΡΗΣ  |  ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
στα Ιλίσια

ΑΓΧΟΣ

Τι είναι το άγχος;

Το άγχος είναι το συναίσθημα που προκύπτει ως φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας απέναντι σε έναν αντιληπτό επικείμενο κίνδυνο. Αυτό σημαίνει ότι το σώμα μας ανταποκρίνεται για να μας προστατεύσει και να μας κινητοποιήσει σε καταστάσεις που εκτιμούμε ως απειλητικές και θεωρούμε ότι απαιτούν την άμεση αντίδρασή μας, έτσι ώστε να τις αποφύγουμε ή να τις αντιμετωπίσουμε, ακόμα κι αν αυτή η εκτίμηση είναι λανθασμένη και δεν αντιστοιχεί σε πραγματικό κίνδυνο. Τέτοιες καταστάσεις μπορεί να είναι θετικές ή αρνητικές (π.χ. ανεργία, αναμονή εξετάσεων, γάμος, γέννηση παιδιού). Το άγχος μπορεί να βιώνεται ως δυσάρεστο όταν ο κίνδυνος δεν είναι άμεσα αντιληπτός στη συνείδησή μας, όταν είναι δυσανάλογο των περιπτώσεων, όταν κρατά πολύ σε διάρκεια ή όταν εξακολουθούμε να βρισκόμαστε σε κατάσταση ετοιμότητας ενώ η απειλή έχει περάσει. Ωστόσο, χωρίς το συναίσθημα του άγχους θα είμασταν παντελώς ανέτοιμοι να διαχειριστούμε τους κινδύνους της καθημερινότητας και θα ήταν αδύνατο να επιβιώσουμε ως είδος.

Πως εκδηλώνεται το άγχος;

Μπορούμε να διακρίνουμε τρία επίπεδα εκδηλώσεων. Κάποια απ’τα πιο συχνά συμπτώματα είναι τα εξής:

Σωματικές εκδηλώσεις: Πονοκέφαλος, βούισμα στα αφτιά, τρέμουλο, μυϊκοί πόνοι, ανατριχίλες, «πεταλούδες» στο στομάχι, ναυτία, εμετός, θολή όραση, δυσκολία στην κατάποση, διάρροια, αίσθημα ασφυξίας, δύσπνοια, ταχυκαρδία, δυσπεψία, εφίδρωση, κοιλιακοί πόνοι, μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας ή σεξουαλική δυσλειτουργία.

Ψυχολογικές εκδηλώσεις: αίσθημα φόβου ή επικείμενης καταστροφής, δυσκολίες στη συγκέντρωση, ευερεθιστότητα, αίσθημα αποτυχίας, σκέψεις που «τρέχουν», προβλέψεις καταστροφής στο μέλλον.

Συμπεριφορικές εκδηλώσεις: αποφυγή δραστηριοτήτων, χρήση ουσιών ή αλκοόλ, επιθετικότητα, υπερβολική ή μειωμένη κατανάλωση τροφής.

Πως διαφέρει το φυσιολογικό άγχος από το παθολογικό άγχος;

Το παθολογικό άγχος διακρίνεται από την υψηλή έντασή του για μεγάλο χρονικό διάστημα, την εμφάνισή του χωρίς κάποιον φαινομενικά συγκεκριμένο λόγο, τη σημαντική υποκειμενική ενόχληση που επιφέρει και από τις περιπτώσεις όπου αυτό οδηγεί στην αποδιοργάνωση του ατόμου επιδρώντας σημαντικά στον κοινωνικό, επαγγελματικό ή άλλο σημαντικό τομέα της λειτουργικότητάς του. Οι άνθρωποι με διαταραχές άγχους τείνουν να ερμηνεύουν τον κόσμο με έναν τρόπο προκατειλλημένο απέναντι στην απειλή. Αυτός ο αρνητικός τρόπος σκέψης προκαλεί υπερεπαγρύπνηση απέναντι στα εν δυνάμει επικίνδυνα ερεθίσματα και οδηγεί στην αύξηση του άγχους, το οποίο με τη σειρά του εντείνει τις αρνητικές σκέψεις και τις στρεσογόνες ερμηνείες. Έτσι θεμελιώνεται ένας συνεχής φαύλος κύκλος. Οι απειλητικές σκέψεις κάνουν τους ανθρώπους να υπερεκτιμούν την πιθανότητα και τις συνέπειες των κινδύνων στη ζωή τους και να υποτιμούν το βαθμό στον οποίο μπορούν να αντεπεξέλθουν. Επιπλέον επιδρούν στη συμπεριφορά τους κάνοντάς τους να αποφεύγουν τις καταστάσεις που φοβούνται, να υιοθετούν  συμπεριφορές ασφαλείας που διαιωνίζουν το πρόβλημα ή να καταφεύγουν σε καταχρήσεις. Οι συμπεριφορές αυτές έχουν σαν συνέπεια τη βραχυπρόσθεσμη μείωση του άγχους, ωστόσο μακροπρόθεσμα το αυξάνουν, ενεργοποιώντας έτσι έναν δεύτερο φαύλο κύκλο.

Ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες διαταραχές άγχους;

Η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή: το υπερβολικό άγχος και η δυσκολία ελέγχου ανησυχίας για καθημερινά προβλήματα της ζωής (π.χ. δουλειά ή σχολική επίδοση) που συμβαίνει τις περισσότερες μέρες για τουλάχιστον έξι μήνες. Συμπτώματα περιλαμβάνουν την εσωτερική ανησυχία, την εύκολη κόπωση, τη δυσκολία στη συγκέντρωση, την ευερεθιστότητα, τη μυϊκή τάση και τις δυσκολίες στον ύπνο.

Η Διαταραχή Πανικού: επαναλαμβανόμενες προσβολές πανικού που ακολουθούνται από επίμονη ανησυχία μήπως επαναληφθούν, στενοχώρια για τις επιπτώσεις τους και σημαντική αλλαγή στη συμπεριφορά (π.χ. αποφυγή δραστηριοτήτων) για τουλάχιστον ένα μήνα. Οι προσβολές πανικού είναι διακριτές περίοδοι έντονου φόβου που εμφανίζεται χωρίς προειδοποίηση, κορυφώνεται μέσα σε 10 λεπτά και συνοδεύεται από ταχυκαρδία ή αίσθημα παλμών, εφίδρωση, τρεμούλα, δύσπνοια, ναυτία, δυσφορία ή πόνο στο στήθος, παραισθησίες, αίσθημα ζάλης ή αστάθειας.

Η Αγοραφοβία: άγχος του ατόμου όταν βρίσκεται σε μέρη ή καταστάσεις απ’όπου η διαφυγή είναι δύσκολη ή θα προκαλέσει αμηχανία ή δεν υπάρχει δυνατότητα βοήθειας σε περίπτωση που το άτομο έχει μια απροσδόκητη ή προδιατεθειμένη προσβολή πανικού (ή συμπτώματα 

πανικού). Τέτοιες τυπικές καταστάσεις είναι η χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς, οι ουρές σε καταστήματα και υπηρεσίες, τα μέρη με μεγάλα πλήθη κλπ.

Η Κοινωνική φοβία: ο έντονος και επίμονος φόβος μίας ή περισσότερων κοινωνικών καταστάσεων στις οποίες το άτομο θα πρέπει να επιτελέσει κάτι ή εκτίθεται σε άγνωστο κόσμο ή σε πιθανό έλεγχο από άλλα άτομα. Ο φόβος συνδέεται με την πιθανότητα να ενεργήσει με τρόπο που θα είναι ταπεινωτικός ή αμήχανος ή ότι θα αποκαλυφθεί το άγχος του και μπορεί να οδηγήσει σε προσβολή πανικού.

Οι Ειδικές φοβίες: ο επίμονος, υπερβολικός ή παράλογος φόβος που εκλύεται από την παρουσία ή την αναμονή ενός συγκεκριμένου αντικειμένου ή κατάστασης (π.χ. οι πτήσεις, τα ζώα, οι ενέσεις ή η θέα του αίματος). Η έκθεση στο φοβικό ερέθισμα προκαλεί σχεδόν πάντα έντονη απόκριση άγχους (μέχρι και προσβολή πανικού), με αποτέλεσμα συχνά το άτομο να το αποφεύγει επιμελώς.

Η Μετατραυματική Διαταραχή Άγχους: το αποτέλεσμα της έκθεσης σε ένα τραυματικό γεγονός το οποίο ένα άτομο βίωσε ή ήταν μάρτυρας και περιείχε έντονο φόβο, τρόμο ή αίσθηση ανημπόριας. Το τραυματικό γεγονός επαναβιώνεται επίμονα με αναμνήσεις, όνειρα ή παραισθήσεις και flashback επεισόδια. Οι δραστηριότητες, οι σκέψεις ή οι συζητήσεις που συνδέονται με το τραύμα αποφεύγονται και συνυπάρχουν με συμπτώματα έντονης διέγερσης όπως δυσκολίες στον ύπνο και στη συγκέντρωση, εκρήξεις θυμού και υπερεπαγρύπνηση.

Τι πρέπει να κάνω για να μειώσω το άγχος μου;

Αρχικά καλό είναι να συνειδητοποιήσετε ότι το άγχος είναι μια αβλαβής και φυσιολογική αντίδραση σε πιεστικές καταστάσεις. Σαν συναίσθημα αποτελεί μια προσαρμοστική αντίδραση σε κάτι που θεωρείτε απειλητικό. Αποδεχτείτε ότι έχετε κάθε δικαίωμα να αισθάνεστε αγχωμένοι σε δύσκολες στιγμές, χωρίς να αναρωτιέστε αν κάνετε σωστά ή λάθος. Ένα συναίσθημα δε μπορεί να είναι λανθασμένο.

Προσπαθήστε να δείτε τις αποφάσεις της ζωής σαν διαφορετικές επιλογές που οδηγούν σε διαφορετικά αποτελέσματα με πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Ούτε αυτές είναι απόλυτα σωστές ή απόλυτα λανθασμένες.

Οργανώστε τον χρόνο σας.

Εστιάστε στην πράξη, στο να κάνετε κάτι, αντί στο τελικό αποτέλεσμα και εντοπίστε τα ευχάριστα στοιχεία που μπορείτε να αποκομίσετε από αυτό.

Κάντε πλάνο και προετοιμάστε τις δραστηριότητες της μέρας σας από το προηγούμενο βράδυ.

Δείτε τα λάθη σαν ευκαιρίες για μάθηση αντί σαν αποτυχίες.

Μη βάλετε πολλούς στόχους μαζί. Διαλέξτε αυτούς που σας ταιριάζουν περισσότερο και επικεντρωθείτε σε έναν ή δύο τη φορά.

Αν οι στόχοι σας είναι σύνθετοι, σπάστε τους σε μικρότερα κομμάτια και πραγματοποιήστε τους σταδιακά.

Αν το άγχος σας παραμένει, αν η διάθεσή σας είναι πεσμένη για μεγάλο χρονικό διάστημα ή βλέπετε ότι περιορίζονται οι δραστηριότητές σας, αναζητείστε επαγγελματική βοήθεια.